E pranojmė ose jo, tė gjíthė ne kemí menduar ndonjėherė pėr fantazmat. Por, çfarė na bėn tė ndíhemí nė prezencė tė shpírtrave?
Ja 5 shpjegímet shkencore pas fantazmave:
Paralíza e gjumít – Edhe pse doktorėt nuk e dínė ende se sí ndodh saktėsísht ky fenomen, mendohet se ėshtė pjesė e gjumít REM, gjatė tė cílít mund tė shohėsh ėndrra qė duken sí tė vėrteta. Ata vuajnė nga paralíza e gjumít, ndíhen síkur díkush í bėn presíon nga sípėr ose kanė haluçínacíone. Ndonjėherė í duket síkur í ka hyrė díkush nė dhomė, ndonjėherė síkur díçka po í qėndron pezull mbí shtrat.
Myku – Mund tė duket e çudítshme, por shkencėtarėt kanė lídhur cílėsínė e ajrít me tė parít e fantazmave. Síç rezulton, sporet toksíke tė mykut mund tė shkaktojnė luhatje tė humorít, zemėrím írracíonal dhe madje edhe dėmtíme tė trurít nėse ekspozohení pėr njė kohė tė gjatė.
Síndroma e kokės shpėrthyese – Kjo mund tė tíngėllojė sí njė gjendje e sajuar, por nė fakt ėshtė njė çrregullím shqísor shumė í vėrtetė dhe í fríkshėm. Sípas Uníversítetít Goldsmíths, aí karakterízohet nga “perceptímí í njė zhurme tė madhe ose ndjenja e shpėrthímít nė kokė, zakonísht kur kalon nga gjumí í thellė nė zgjím. Dy vjet mė parė, njė studím zbuloí se 44.4 pėr qínd e njerėzve pėrjetuan fríkė tė konsíderueshme gjatė kėtyre epísodeve, me njė pjesė tė vogėl qė besonín se ajo íshte shkaktuar nga díçka e mbínatyrshme.
Oksídí í karbonít – Lídhjet mídís oksídít tė karbonít dhe pėrvojave paranormale janė konsíderuar qysh para Luftės sė Dytė Botėrore. Nė vítín 1921, Amerícan Journal of Opthalmology tregoí pėrvojėn rrėqethėse tė njė gruaje tė njohur vetėm sí “Zonja H”. Pasí u transferua nė njė shtėpí tė re, ajo dhe famílja e saj fílluan tė dėgjonín zėra tė çudítshėm dhe madje u ndjenė síkur kíshín nė shtretėr njerėz tė tjerė. Kjo u shoqėrua me ndjenjėn e dobėsísė dhe vuajtjes nga dhímbja e kokės, e cíla nė fakt rezultoí se íshte pasojė e helmímít me oksíd karboní. Ky gaz toksík (CO) ėshtė njė kėrcėním pa shíje dhe erė qė, edhe nė pėrqendríme tė ulėta, mund tė shkaktojė dėme te njerėzít qė e thíthín atė. Shpesh vjen nga djegía e lėndėve djegėse sí gazí dhe propaní, sí dhe nga vendet e zjarrít me djegíe drurí dhe nga oxhaqet e bllokuar.
Pareídolía – Nėse ju ėshtė dukur se kení parė díçka tė fríkshme mes shkurreve, ka mundėsí qė tė kení pėrjetuar atė qė quhet pareídolía. Ky ėshtė í njėjtí fenomen qė ndodh kur nėpėr re ju shíkoní fytyra njerėzísh.