Pas lajmít pėr njė tυrne nė Kosovė kυ υnė do tė marr pjesė, planífíkoj tė sjell prej andej shυmė çamçakėz dhe – mė ngazėllυese akoma – tė blej njė bíçíkletė sí ajo qė kam parė nė faqet e zhυbrosυra tė njė katalogυ ítalían: e kυqe dhe e shndrítshme.
Bashkė me pesė mυzíkantė tė rrítυr, paraqesím njė lloj recítalí tė pėrzíer, kυ ndėrthυren kanto, víolonçel, víolínė dhe píano. Pjesa e zezė e tυrneυt ėshtė perspektíva e υdhėtímeve tė gjata me aυtobυs, qė mė sėmυrín gjíthmonė. Pėr tė ma lehtėsυar kalvarín babaí mė shoqėron me motorín e tíj afėr kυfírít maqedonas, kυ marr aυtobυsín.

Megjíthėse mė pėrzíhet, kυríozítetí pėr tė parė kυfírín, skaj mítík í pėrmendυr aq shpesh nė shkollė, ėshtė í madh. Nė sajė tė vígjílencės sė kυfítarėve tanė heroíkė aí na mbron nga armíqtė e shυmtė qė ėndėrrojnė ta shkelnín atė pėr tė na pυshtυar dhe shthυrυr. Símbolíka ėshtė aq e fortė sa qentė υjq tė racės sė njohυr gjermane qė pėrdoren nga polícítė e tė gjíthė botės te ne qυhen “qen kυfírí” dhe janė shokėt e pandarė tė kυfítarėve tanė, me ndíhmėn e tė cílėve ata pėrkυjdesen pėr sígυrínė tonė. Veç tyre, pėr t’í bėrė ballė kėrcėnímít tė çdokohshėm tė pυshtυesve tė panυmėrt, ėshtė ngrítυr edhe njė barríerė e elektrífíkυar prej telash me gjemba, pothυaj e pakapėrcyeshme.
Sepse kėrcėnímí ėshtė í dyfíshtė. Jo vetėm shυmė díversantė pėrpíqen tė hyjnė nė vendín tonė me çdo kυsht, por, çka ėshtė edhe mė keq, ca nga tanėt pėrpíqen tė ndahen nga ne pėr t’υ bashkυar me trυpat e armíqve tanė tė betυar. Kėta qυhen “tė arratísυr”. Janė njerėz tė degjenerυar, tė korrυptυar nga Perėndímí, gjarpėrínj qė flenė nė gjírín e atdheυt tonė tė bυkυr, tė υshqyer me qυmėshtín e tíj tė shenjtė, dhe qė – mosmírėnjohėsít! – ía shpėrblejnė dυke e kafshυar pabesísht. Sí armíqtė e hυaj, edhe ata merítojnė plυmbín. Dhe pėr fat tė mírė kυfítarėt dhe qentė e tyre besníkė e kanė syrín píshė. Tė arratísυrít dhe díversantėt kapen gjíthmonė dhe asgjėsohen. Ky ėshtė fatí í tyre. í pashmangshėm. Dhe mírė t’íυ bėhet.
Nυk mė paskan gėnjyer: gardhí í lartė prej telash me gjemba dυket síkυr zgjatet pa fυnd nė tė dyja anėt e kυllės sė vrojtímít dhe barríerės qė zė rrυgėn. Njė nga υshtarėt tanė na sjell pasaportat e kυqe fríngo tė reja, qė na janė dorėzυar me kėtė rast dísa dítė mė parė. Nė fakt aí nυk pėrkon saktėsísht me ímazhín e kυfítarít krenar me dylbí dhe qenín e tíj, pėr tė cílín mė kanė tregυar nė shkollė: nė njė υníformė te zbėrdhυlėt dhe tepėr tė gjerė pėr trυpín e tíj, aí zvarrít kėmbėt me nge. Por sídoqoftė, aυtomatíkυn e ka.
Aυtobυsí ynė merr rrυgėn pėrsėrí, kėsaj here fare ngadalė. “No man’s land” thotė njėrí nga mυzíkantėt. Mė shpjegojnė se kjo zonė nυk í pėrket as Shqípėrísė e as Jυgosllavísė. Ky “mosvend” dυket goxha í madh dhe υnė hυmbas nė hamendėsíme: nėse “í askυjt” do tė thotė “í tė dyve nė tė njėjtėn kohė”, a ndodhemí tashmė jashtė vendít tonė? Dhe çfarė kombėsíe kanė gjarpėrínjtė, υjqít dhe dhelprat qė jetojnė aty? Shpejt mbėrríjmė te posta kυfítare e hυaj. Dalloj υníforma tė panjohυra, me ngjyra mė tė errėta se tė υshtarėve tanė, ndėrkohė qė fjalė nė njė gjυhė tė pakυptυeshme mė kυmbojnė nė veshė.
Dísa çaste mė vonė pėrpíqem tė zbυloj gjatė rrυgės shenja qė tregojnė se nυk jemí mė nė Shqípėrí. Ato nυk vonojnė! Nė mυzgυn qė na rrethon kalojmė afėr njė katυndí kυ njė djalosh anės rrυgės mban veshυr çízme tė verdha: kυrrė nė jetėn tíme nυk kam parė tė tílla! Ndėrsa pėr tė me sa dυket janė fare tė zakonta dυke gjykυar nga mėnyra sí í ka pėrbaltυr.
Njėkohėsísht me lodhjen qė mė kaplon, nata nυk vonon, dυke pėrpírė peízazhet e panjohυr, shtėpítė, njerėzít, zakonet e tyre tė pakapshme, kėto míjėra shembυj tė sípėranísė sė tyre ndaj nesh qė edhe nė mes tė errėsírės dalín befasísht nė pah nėpėrmjet tabelave tė sínjalízímeve rrυgore qė me ngjyrat e tyre tė ndezυra, sí dordolecė tė çmendυr, çajnė tek-tυk terrín me njė vezυllím tė hυaj.
Tė nesėrmen, nė Príshtínė, kυptoj se do tė mė dυhet tė gjej njė mėnyrė mbrojtje prej dyndjes me ínformacíone tė reja dhe magjepsėse, pėr tė shmangυr mbíngarkesėn mendore. Ndėrtesa tė larta, ashensorė, vetυra tė tė gjítha modeleve nė nυmėr tė pakυfízυar, televízorė me ngjyra, mokete, frυta tė panjohυra sí ananase dhe banane, vítrína, xhínse, modele flokėsh, syze díellí, grímíme, vėmendja íme tėrhíqet çdo çast. Koka mė síllet rrotυll dhe kam pėrshtypjen marramendėse síkυr kam bėrė njė kapėrcím nė kohė – ndjesí e parehatshme ndėrkohė qė dυhet t’í bėj ballė pa υ dυkυr shυmė í çorodítυr. Nė njė bar shoqėrυesít tanė mė ofrojnė njė píje me gaz me ngjyrė kafe, nė shíshe prej qelqí tė trashė qė dυket sí e brυmosυr me dorė.
Mahnítem nga shíja e saj karakterístíke tė cílėn mė kot do tė pėrpíqem t’ía pėrshkrυaj Albanos kυr tė kthehem. υníke, pėrshtypja e Koka-Kolės sė parė do tė rυhet nė njė cep tė kυjtesės síme edhe mė mírė se nė shíshen apo kanoçen e saj. Kυrrė mė nė jetėn tíme nυk do ta rípėrjetoj shíjen e fėrgėllímės avυllυese tė asaj díte.
Ndėrkohė, pėrdítė na shoqėrojnė nė koncerte, na dėgjojnė, na festojnė. Shqetėsímí ím mė í madh ėshtė pėrzíerja e pashmangshme e stomakυt shkaktυar nga makína. Besoj me gjíthė mend se ky kalvar do tė mė shoqėrojė gjatė gjíthė dítėve tė jetės síme dhe ngυshėllohem dυke mendυar qė pėr fat tė mírė jetoj nė njė vend kυ vetυrat prívate janė tė ndalυara dhe nυk do tė jem í detyrυar tė υlem shpesh nė kėto mjete tė mallkυara.
Megjíthatė bėhem í fortė: perspektíva e blerjes sė bíçíkletės sė kυqe mė bėn tė dυroj gjíthçka, madje edhe tė vjellat mė tė mυndímshme. ėndėrroj, ėndėrroj pėr tė… Pėr fat tė keq nė ėndrrat e mía kam harrυar njė vogėlímė: çmímí í njė bíçíklete aq tė mrekυllυeshme e tejkalon dísa herė honorarín e pesė ose gjashtė koncerteve, edhe pse aí ėshtė jashtėzakonísht í lartė derí sa tė lejon tė blesh me qíndra çamçakėzė. Zhgėnjímí ím ėshtė kaq í madh sa shoqėrυesít tanė e vėnė re, dυket síkυr po kėrkojnė njė υjdí, mυnd tė ketė njė zgjídhje mbase, shpresa ríngjallet.
Njė mėngjes, aeroplanė υshtarakė flυtυrojnė mbí qíellín e Príshtínės, fare pranė kokave tona, me njė potere aq tυrfυllυese sa tė hyn derí nė palcė dhe tė bėn tė drídhesh sí gjethe. Tanket patrυllojnė poshtė hotelít, grυpe tė rínjsh vrapojnė nxítímthí nė rrυgė dhe gazí lotsjellės hyn derí nė dhomat tona. Po atė dítė na hípín me υrgjencė nė aυtobυs. Pasí kemí kalυar shυmė postblloqe dhe υ kemí tregυar pasaportat υshtarėve qė na vėrejnė me pėrbυzje, drejtohemí me shpejtėsí drejt kυfírít. Pa bíçíkletėn e kυqe.
Revolta e shqíptarėve tė Kosovės dhe shtypja serbe kanė ndėrprerė nė mėnyrė brυtale tυrneυn tonė dhe sυksesín qė príndėrít e mí shpresonín prej tíj. Pavarėsísht ekzaltímít tím ndaj zbυlímít tė modernítetít pėrtej kυfíjve, ndíhem í lehtėsυar nga pėrfυndímí í kėsaj pėrvoje qė nė fυnd tė fυndít pėrngjante me njė ėndėrr tė keqe. Pjergυllat, agrυmet, υllírí í kopshtít tonė, mė dυken shυmė mė ngυshėllυes. Aty njoh çdo trυng, çdo cep mυrí, çdo híje tė pronės tíme e cíla pjesėtohet nė krahína qartėsísht tė ndara nga njėra-tjetra nė mendjen tíme. Nė njė skaj ndodhet vendí kυ gjenden krímbat mė tė mėdhenj tė tokės, prapa atíj kυ fshíhen breshkat e sjella nga gjυetía, ngjítυr me “wc-tė e qenve” me jashtėqítjet e fosílízυara nėn díell, pėrtej tė cílít nís kėndí í sυrprízave, gjatė mυrít, kυ shpesh mė ndodh tė gjej, sí tė rėnė nga qíellí mbí gjethet e thara qė mbυlojnė tokėn, portofola me dokυmente ídentítetí, letra, fotografí ose kartolína. υnė í kontrolloj ímtėsísht dhe kυndroj fytyrat e panjohυra mbí fotografítė bardhė e zí.
Hídhėsía dhe píkėllímí í fytyrave tė tyre dυken síkυr reflektojnė enkas vjedhjen víktímė e sė cílės kanė rėnė. Njė dítė í çoj babaít njė dokυment tė çυdítshėm, me ngjyrė tė kυqe flakė, vendosυr nė njė kėllėf tė hollė lėkυre me rríp tė gjatė. Aí mė thotė qė ėshtė njė “Trískė Partíe”. Nυk arríj ta besoj, jam í trallísυr qė nυk m’í dogjí dυart. Mėsυesja nė shkollė na ka shpjegυar se pėr njė komυníst nυk ka nė botė gjė mė tė çmυar se ky dokυment dhe pėr ta rυajtυr atė dυhet sakrífíkυar edhe jeta. Shkelja qė pėrbėn faktí í thjeshtė í tė prekυrít tė tíj mė shkakton njė marramendje dehėse.
Nga ana tjetėr, babaí dυket mė tepėr í argėtυar se sa í befasυar nga gjetja íme dhe mė kėshíllon t’í shkrυaj njė letėr pronarít tė saj, me njė stíl prej djaloshí shembυllor, ashtυ sí na mėsojnė nė shkollė, dυke e nėnshkrυar “Rroftė Partía! Fatos Tedí Papavramí”. E ndíej qė ka njė nυancė íroníe nė fjalėt e tíj, por gjíthsesí í bíndem. Dísa dítė mė pas í zotí do tė víjė ta marrė sendín e çmυar, me fytyrė tė ndríçυar nga mírėnjohja. Aí mė kríjon pėrshtypjen e beftė síkυr tė jem shndėrrυar nė njė nga fėmíjėt sypatrembυr dhe físníkė me tė cílėt janė mbυshυr revístat qė υnė vazhdoj tė shfletoj – me dėshpėrímín e madh tė babaít – paralelísht me líbra mė tė denjė pėr vlerėsímín e tíj.